درمان سرطان سینه

در سال 2020 بیش از ۲ میلیون و ۳۰۰ هزار زن به گونه‌ای از سرطان سینه در سراسر جهان مبتلا شدند. سرطان سینه شایع‌ترین سرطان در میان زنان به‌ویژه در کشورهای توسعه‌یافته و کمتر توسعه‌یافته است. مطالعه این مطلب به افزایش آگاهی ما درباره علل و عوارض این بیماری و امیدها و بیم‌های آن و امکان مبارزه با آن کمک می‌کند. برای جلوگیری از ابتلا به سرطان سینه، پیشگیری و خودمراقبتی بسیار توصیه می‌شود. اما در صورت ابتلا، بهترین درمان قطعاً زودترین درمان است؛ یعنی درمان در ابتدایی‌ترین مراحل بیماری.

سرطان سینه چیست؟

سرطان نام عمومی بیش از صد نوع بیماری است و به رشد غیرطبیعی و خارج از کنترل سلول‌های بدن مربوط می‌شود. تغییرات غیرطبیعی در ژن‌های تنظیم‌کننده رشد سلول‌های پستان باعث سرطان سینه می‌شوند. این ژن‌ها غالباً به‌عنوان مرکز کنترل در هسته هر سلول قرار دارند که گاهی تغییرات غیرعادی یا جهش را در سلول ایجاد می‌کنند.

ممکن است چنین تغییراتی منجر به رشد بی‌رویه برخی از سلول‌های قسمت‌های مختلف پستان اعم از مجاری شیر یا داکت‌ها‌، غدد تولید شیر یا لوبول‌ها، نوک پستان، ناحیه اطراف نوک یا آرئول و یا در بافت نگهدارنده پستان شوند. چنین عارضه‌ای را توده پستان می‌نامیم که ممکن است خوش‌خیم یا بدخیم باشد. البته مردان هم ممکن است به سرطان پستان یا سینه مبتلا شوند که خیلی نادر است.

در ویدیو زیر مهم‌ترین مواردی که در مورد سرطان سینه باید بدانید توضیح داده شد است.

راه‌هاي پیشگیري از سرطان سینه چیست؟

برای پیشگیری از سرطان سینه لازم است عوامل خطرآفرین ایجاد آن را بشناسیم. با کنترل این عوامل می‌توانیم تا حد زیادی از دچار شدن به این بیماری در آینده جلوگیری کنیم. در ادامه به مهم‌ترین اقدامات برای پیشگیری از کنسر سینه اشاره می‌کنیم.

2-1- کنترل وزن: طبق یافته‌های پژوهشی، زنانی که اضافه‌وزن داشته و چاق محسوب می‌شوند به‌ویژه پس از یائسگی، بیشتر در معرض سرطان سینه قرار دارند. اضافه‌وزن حتی می‌تواند خطر عود بیماری را پس از درمان افزایش دهد. بنابراین حفظ وزن متناسب در کنار دست‌کم 30 دقیقه فعالیت ورزشی منظم روزانه، ابتدایی‌ترین راه پیشگیری از ابتلا به سرطان سینه است.

2-2- عدم مصرف الکل و دخانیات: الکل و سیگار باعث تشدید خطر ابتلا به 15 نوع سرطان مختلف ازجمله کنسر سینه می‌شوند. کشیدن سیگار حتی باعث افزایش عوارض ناشی از درمان سرطان سینه نظیر آسیب ریه‌ها در اثر پرتودرمانی و مشکل در بهبودی زخم‌ها پس از جراحی می‌شود.

2-3- بارداری قبل از سی سالگی و شیردهی: زنانی که بارداری ناقص داشته‌اند یا فرزند خود را پس از سی‌سالگی به دنیا آورده‌اند، بیشتر در معرض ابتلا به سرطان سینه هستند. همچنین شیردهی به نوزاد به مدت دست‌کم یک‌سال، ریسک ابتلا به سرطان را تا میزان زیادی کاهش می‌دهد.

2-4- داشتن رژیم غذایی سالم: رژیم غذایی سرشار از میوه و سبزیجات برای کاهش ریسک ابتلا به سرطان سینه، بسیار حیاتی است.

2-5- عدم مصرف داروهای ضدبارداری و هورمونی: مصرف قرص‌های ضدبارداری به‌ویژه پس از 35 سالگی، ریسک ابتلا به سرطان پستان را افزایش می‌دهد. همچنین تحقیقات نشان داده است که مصرف داروهای هورمونی استروژن و پروژسترون به تنهایی یا ترکیبی، بعد از یائسگی یا جهت پوکی استخوان یا بیماری‌های قلبی به‌مدت بیش از 5 سال، خطر ابتلا به کنسر سینه را در پی دارد.

2-6- داشتن سبک زندگی سالم و خودآزمایی منظم پستان‌ها: بررسی‌ها نشان می‌دهند زنانی که ۳۰ سال یا بیشتر در شیفت شب کار کرده‌اند دوبرابر دیگران در معرض سرطان سینه قرار دارند. خودآزمایی منظم پستان‌ها به‌ویژه 3 الی 4 روز پس از عادت ماهیانه برای تشخیص وجود عارضه یا نشانه احتمالی بیماری ازجمله وجود زایده در بافت پستان‌ها، در پیشگیری از ابتلا به سرطان پستان بسیار مهم است.

علت سرطان سینه در بانوان چیست؟

سرطان پستان به دلایل مختلفی می‌تواند ایجاد شود. به‌طور کلی ترکیبی از شیوه زندگی، ژن‌ها و محیط اطراف در ابتلا به سرطان پستان نقش دارند. برخی از دلایل، قابل کنترل هستند اما در چگونگی اثرگذاری برخی دیگر نظیر ژن‌ها یا جنسیت، نمی‌توانیم نقشی داشته باشیم. در زیر به دلایل شناخته شده این عارضه می‌پردازیم.

1- جنسیت: زنان بیشتر از مردان به سرطان سینه مبتلا می‌شوند. درصد ابتلا به سرطان پستان در زنان بین 40 تا 79 سال بیشتر از سایرگروه‌های سنی است.

2- سابقه خانوادگی: خطر ابتلا به سرطان سینه در افرادی که یک یا چند نفر از اعضای خانواده آن‌ها به انواعی از سرطان پستان مبتلا شده‌اند، نسبتاً بیشتر است.

3- ارث بردن ژن معیوب: حدود 5 درصد سرطان‌های سینه در زنانی رخ می‌دهد که یک نارسایی ژنی خاص را از یکی از والدین خود به ارث برده باشند. شناخته شده‌ترین انواع این ژن‌ها BRCA1 و BRCA2 هستند که ریسک ابتلا به سرطان‌های زنانه ازجمله کنسر سینه و تخمدان را افزایش می‌دهند.

4- بافت سینه: بافت سینه متراکم، به معنی بیشتر بودن بافت غده‌ای و فیبری نسبت به بافت چربی پستان است. طبق یافته‌های علمی، زنانی که بافت سینه متراکم‌تری دارند بیشتر در معرض ابتلا به سرطان سینه هستند.

5- تشعشع: چنانچه به‌ویژه قبل از 30 سالگی، قفسه‌ سینه برای درمان دیگری در معرض تشعشع ناشی از پرتودرمانی بوده باشد، ابتلا به سرطان در آینده محتمل خواهد بود.

غیر از موارد فوق، دلایل دیگری نظیر آغاز عادت ماهیانه قبل از 12 سالگی و یائسگی در سنین بیشتر از 50 سال، باعث افزایش ریسک ابتلا به سرطان پستان می‌شوند.

در ویدیو زیر کلیه روش‌های درمانی سرطان سینه به طور شماتیک توضیح داده شده است.

سرطان سینه تهاجمی

این نوع سرطان‌ها به خارج از داکت‌ها یا لبول‌های پستان و بافت اطراف آن‌ها گسترش می‌یابند. این سرطان‌ها تا هنگامی‌ که در پستان هستند و غیر از غدد لنفاوی پستان یا زیربغل به جای دیگر بدن منتشر نشده‌اند، «سرطان سینه اولیه» نامیده می‌شوند. در ادامه انواع سرطان پستان تهاجمی را شرح می‌دهیم.

کارسینومای داکتال تهاجمی (IDC: Invasive Ductal Carcinoma): این سرطان، شایع‌ترین نوع کنسر سینه است؛ طوری‌که حدود ۸۰ درصد کل سرطان‌های سینه از نوع داکتال تهاجمی هستند. این سرطان از مجاری شیر شروع شده، تکثیر یافته و سپس به بافت اطراف خود گسترش می‌یابد. این نوع سرطان با گذشت زمان می‌تواند به غدد لنفاوی و به‌طور بالقوه به سایر قسمت‌های بدن گسترش یابد.

کارسینومای لوبولار تهاجمی (ILC: Invasive Lobular Carcinoma): این نوع کنسر سینه تهاجمی، دومین نوع غالب کنسر سینه در جهان است. این سرطان در لوبول‌های پستان ایجاد شده و به‌تدریج در بافت‌های اطراف پیش‌روی می‌کند.

بیماری پاژه‌ نوک سینه (Paget’s Disease of the Nipple): این بیماری، جزء سرطان‌های نادر سینه است. در این نوع سرطان پستان تهاجمی، سلول‌های سرطانی در نوک پستان یا ارئول رشد می‌کنند. در این حالت، نواحی مذکور اغلب پوسته‌پوسته، قرمز، دارای خارش و تحریک‌پذیر می‌شوند. بسیاری از افراد مبتلا به این بیماری معمولاً به یکی از سرطان‌های سینه غیرتهاجمی نظیر DCIS مبتلا هستند. غالباً تغییرات غیرمعمول در نوک سینه و ناحیه اطراف آن، اولین نشانه وجود این نوع سرطان سینه هستند.

سرطان سینه التهابی (Inflammatory Breast Cancer): این بیماری نوعی کنسر نادر و تهاجمی است که بر عروق خونی پوست یا عروق لنفاوی سینه تأثیر می‌گذارد و باعث می‌شود که سینه قرمز و ملتهب شود.

تومورهای فیلودس پستان (Phyllodes Tumours of the Breast): این نوع سرطان تهاجمی نیز نادر است. در این سرطان تومورهایی خارج از داکت‌ها و لوبول‌ها و در بافت هم‌بند یا استرومای پستان، یعنی بافتی که اجزای پستان را درون سینه نگه می‌دارد، ایجاد می‌شوند. بیشتر تومورهای فیلودس خوش‌خیم هستند. این تومورها به‌سرعت رشد می‌کنند اما به‌ندرت خارج از سینه پیش‌روی می‌کنند.

سرطان سینه پیشرفته محلی (Locally Advanced Breast Cancer): این نوع کنسر رشد زیادی دارد و به خارج از سینه و نواحی مجاور آن مانند پوست، دیواره قفسه سینه یا ماهیچه‌ها گسترش می‌یابد. این سرطان ممکن است به‌طور گسترده‌ای غدد لنفاوی موضعی را درگیر کند.

سرطان سینه متاستاتیک (Metastatic Breast Cancer): در بخش 6 توضیح داده خواهد شد.

انواع فرعی سرطان پستان

میزان ابتلا به انواع فرعی کنسر سینه کمتر از انواع اصلی است. این گونه‌ها عمدتاً متناسب با ژن‌هایی که درگیر آن‌ها هستند نام‌گذاری می‌شوند.

سرطان سینه گیرنده هورمونی مثبت

سرطان سینه HER2 مثبت

سرطان سینه سه‌گانه منفی

سرطان سینه متاپلاستیک

متاستاز کنسر سینه

این نوع تهاجمی سرطان سینه، با عنوان «مرحله چهارم» یا «سرطان ثانویه» نیز نامیده می‌شود. متاستاز سرطان سینه حالتی است که سلول‌های سرطانی فراتر از بافت سینه گسترش یافته و از طریق جریان خون یا سیستم لنفاوی، سایر قسمت‌های بدن را درگیر کنند. متاستازهای شایع سرطان پستان به استخوان‌ها، کبد، ریه و مغز رخ می‌دهد.

متاستاز سرطان به ریه

هنگامی‌که سلول سرطانی از طریق سیستم لنفاوی یا جریان خون به ریه‌ها می‌رسد می‌تواند باعث تشکیل یک یا چند تومور جدید در آن‌ها شود. در این حالت ممکن است به‌طور هم‌زمان، چندین بخش ریه درگیر شود. از نشانه‌های متاستاز کنسر سینه به ریه می‌توان به سرفه مداوم، احساس درد و سنگینی در قفسه‌ سینه، تنگی نفس، عفونت‌های مکرر ریوی، کاهش اشتها و وزن، سرفه خونی و تجمع مایع در حفره جنب قفسه سینه اشاره کرد. اگرچه این بیماری در ابتدا ممکن است علائم خاصی نداشته باشد و صرفاً با علائم سرماخوردگی یا آنفولانزا بروز کند. تشخیص متاستاز سرطان سینه به ریه معمولاً از طریق معاینه فیزیکی، آزمایش خون، تصویربرداری و بیوپسی انجام می‌شود.

متاستاز سرطان به کبد

متاستاز سرطان سینه به کبد اغلب با علائمی همراه نیست و ممکن است در ابتدا توسط آزمایش‌های خونی مربوط به تعیین سطح آنزیم‌ها و پروتئین‌های کبدی، تشخیص داده شود. میزان غیرطبیعی این ترکیبات می‌تواند نشان‌دهنده بیماری آسیب کبدی باشد. از علائم احتمالی متاستاز سرطان پستان به کبد می‌توانیم به احساس درد یا ناراحتی در شکم، خستگی، ضعف، کاهش اشتها و وزن، تب، نفخ، تورم پاها و زردی سفیدی چشم یا پوست اشاره کنیم. تشخیص این بیماری معمولاً از طریق آزمایش خون، MRI، سی‌تی‌اسکن، سونوگرافی و Scan PET یا بیوپسی انجام می‌شود.

احتمال مرگ در سرطان پستان چقدر است؟

شرایط سرطان سینه در افراد مختلف، متفاوت است. عوامل متعددی بر تداوم بقای افراد مبتلا به این نوع سرطان تأثیر می‌گذارد. این‌که در چه مرحله‌ای تشخیص داده شده است، متاستاز احتمالی آن چگونه است و وضعیت جسمی و روانی بیمار در مواجهه با روش‌های درمانی چگونه است، عواملی کلیدی در تداوم بقای بیمار هستند. در متاستاز سرطان سینه، به علت درگیر شدن سایر اجزای بدن، امید به نجات بیمار به‌طور چشم‌گیری کاهش می‌یابد. در حال حاضر احتمال مرگ بر اثر سرطان پستان حدود 1 به 39 است یعنی 6/2 درصد.

تشخیص سرطان سینه

تشخیص زودهنگام سرطان سینه بسیار مهم است؛ چراکه فرآیندهای درمانی در مراحل اولیه بیماری، پیچیدگی‌های کمتری دارند و در زمان کمتری تکمیل می‌شوند. برای تشخیص بیماری علاوه بر خودآزمایی توسط خود فرد، پزشک نیز با معاینه فیزیکی، وجود توده احتمالی را در بافت سینه و اطراف آن مشخص می‌کند. وی اطلاعات مربوط به سابقه پزشکی شخصی و خانوادگی فرد را نیز بررسی می‌کند. البته توده‌ها انواع مختلفی دارند، از کیست مایع غیرسرطانی گرفته تا توده جامد بدخیم که ماموگرافی دیجیتال می‌تواند جزئیات آن‌ها را مشخص کند. برای تشخیص وضعیت غیرطبیعی سلول‌های سرطانی، الگوهای رشد آن‌ها و نوع سرطان، نمونه‌برداری سوزن ضخیم از سلول‌ها یا بافت توده پستان و بیوپسی انجام می‌شود. بررسی گیرنده‌های هورمونی نظیر استروژن و پروژسترون و HER2 نیز برای تشخیص نقش هورمون‌ها در بروز و رشد سرطان پستان انجام می‌شوند.

سرطان پستان بدخیم

به‌طور عادی سلول‌های بدن تنها زمانی تکثیر می‌شوند که سلول‌های جدید مورد نیاز باشد. گاهی سلول‌های بخشی از پستان به شکل خارج از کنترلی رشدکرده، تقسیم شده و باعث ایجاد توده‌ای از بافت، به‌نام تومور می‌شوند. چنانچه سلول‌هایی که خارج از کنترل رشد می‌کنند، غیرعادی باشند و همانند سلول‌های طبیعی بدن عمل نکنند، سرطان سینه بدخیم ایجاد می‌شود. این نوع سرطان می‌تواند به قسمت‌های مجاور سینه یا دور از آن متاستاز داده و تومورهای جدید ایجاد کند.

علائم توده بدخیم سینه

تومورهای بدخیم یا سرطانی امکان گسترش به نقاط دیگر بدن را دارند. علائم شایع وجود توده بدخیم سینه را می‌توانیم به دو قسمت فیزیکی و غیرمستقیم تقسیم کنیم. از علائم فیزیکی توده بدخیم سرطان سینه، می‌توان به احساس توده غیرمتحرک در سینه، حساس بودن سینه، رنگ غیرطبیعی یا ترشحات غیرعادی به‌ویژه از یک سینه و برآمدگی نقاطی مانند غدد لنفاوی زیربغل اشاره کرد. مهم‌ترین علائم غیرمستقیم، علائم متاستاز به ریه، کبد، استخوان و مغز هستند که با تشخیص‌های آزمایشگاهی یا تصویربرداری تعیین می‌شوند.

توده سینه خوش‌خیم

توده سینه خوش‌خیم، به توده‌های غیرسرطانی سینه گفته می‌شود. بیش از ۹۰ درصد توده‌های سینه، خوش‌خیم هستند؛ یعنی سرطانی نبوده و به سایر قسمت‌های بدن گسترش نمی‌یابند. پزشکان معمولاً توده‌های خوش‌خیم را خارج نمی‌کنند. اما ممکن است این سلول‌ها در محل خود رشد کنند و بر بافت‌های دیگر فشار آورند و باعث درد یا مشکلات دیگر شوند که در این‌صورت توده برداشته می‌شود. وجود هرگونه علائم غیرعادی همراه با چنین توده‌هایی ممکن است خطرآفرین باشد و در این‌صورت باید به پزشک مراجعه کنیم.

طول عمر مبتلایان به کنسر سینه

خوشبختانه با پیشرفت‌هایی که در تحقیقات مربوط به درمان سرطان سینه حاصل شده است، میزان نجات بیماران در طی ۵ سال منتهی به سال 2020، از ۷۶ درصد به ۹۱ درصد افزایش یافته است. یعنی این‌که تعداد بیشتری از زنان با عواقب طولانی‌مدت سرطان پستان و درمان خود زندگی می‌کنند. البته حفظ کیفیت زندگی در طول عمر مبتلایان به سرطان سینه بسیار مهم است. حتی برخی از زنان پس از تشخیص مرحله‌ چهارم سرطان پستان خود، سال‌ها به زندگی ادامه می‌دهند. احتمال زنده ماندن مبتلایان به سرطان متاستازیک 5 سال پس از تشخیص بیماری، فقط 28درصد است؛ در حالی‌که این احتمال برای سایر گونه‌ها از 85 تا 99 درصد متغیر است.

جراحی سرطان سینه

به‌طور کلی دو نوع جراحی برای درمان سرطان پستان وجود دارد که در ادامه توضیح می‌دهیم.

12-1- جراحی با حفظ سینه: این نوع جراحی به نام‌های لامپکتومی، کوادرانکتومی، ماستکتومی پارشیال یا ماستکتومی سگمنتال نیز شناخته می‌شود. در این نوع جراحی صرفاً قسمت درگیر با سرطان سینه برداشته می‌شود و میزان آن نیز بستگی به وضعیت تومور دارد.

12-2- جراحی با حذف یک یا دو سینه و بافت اطراف: این نوع جراحی، ماستکتومی نام دارد و به برداشتن کل سینه و بافت‌های مجاور درگیر با سرطان و گاهی برداشتن دو سینه گفته می‌شود.

زنانی که در مراحل اولیه سرطان پستان، ماستکتومی انجام می‌دهند کمتر به پرتودرمانی نیاز پیدا می‌کنند.

عود کنسر سینه

در پاره‌ای موارد، درمان اولیه سرطان سینه، تمام سلول‌های سرطانی را از بین نمی‌برد و ممکن است سلول‌های سرطانی میکروسکوپی باقی مانده باشند که در آینده باعث ایجاد سرطان شوند؛ به این پدیده، عود سرطان پستان می‌گوییم. عود بیماری می‌تواند طی چند ماه تا چندین سال پس از درمان اتفاق بیفتد. هنوز درمانی قطعی برای جلوگیری از عود بیماری شناسایی نشده است. حتی ممکن است با متاستازی سرطان پستان، عود دوردست یا عود متاستازیک در بدن اتفاق بیفتد.

لازم به ذکر است درمان‌هایی مثل شیمی‌درمانی، رادیو‌تراپی، هورمون‌درمانی و یا ایمنی درمانی می‌تواند در کنار جراحی احتمال عود را کاهش دهد.

اگر به سرطان سینه مبتلا هستید، دانستن این موراد به شما در مدیریت آن کمک می‌کند.

مراقبت‌هاي بعد از عمل سرطان سینه

مراقبت‌های زیر بعد از عمل سرطان سینه توصیه می‌شوند.

1. تخلیه مایعات زخم با راهنمایی پزشک که معمولاً یک تا 3 هفته طول می‌کشد.
2. تعویض مرتب پانسمان، که معمولاً به شکل سوتین مخصوصی است که پانسمان را در خود نگه می‌دارد.
3. تمیز و خشک نگهداشتن زخم به‌ویژه به مدت ۱ هفته پس از جراحی، استحمام اسفنجی و عدم شنا.
4. مراقبت از پوست ناحیه جراحی پس از بهبودی با استفاده از لوسیون‌های ویتامینه ملایم، فاقد الکل و حاوی لانولین.
5. عدم استفاده از آسپرین به‌عنوان مسکن به‌ویژه در 3 روز اول بعد از عمل سرطان سینه و استفاده از مکمل‌ها با نظر پزشک.
6. انجام حرکات کششی روزانه پس از بهبودی زخم با مشورت پزشک و عدم رانندگی در 10 تا 14 روز پس از عمل.
7. ویزیت منظم پزشک پس از بهبودی به‌منظور اطمینان از عدم وجود نشانه‌های عود سرطان سینه.
8. عدم تزریق به بازوی مجاور سینه جراحی شده و عدم تعجیل برای انجام عمل بازسازی سینه.
9. توجه به علائمی نظیر تنگی نفس، عادت ماهیانه نامنظم و درد غیرعادی در سینه و نواحی مجاور پس از بهبودی زخم و مشورت با پزشک.

عوارض سرطان سینه

عوارض سرطان سینه در افراد مختلف، یکسان نیستند. در زیر به مهم‌ترین عوارض این بیماری می‌پردازیم.

ناراحتی عصبی ناشی از آسیب سیستم عصبی محیطی، درد مفاصل، عفونت ناشی ازکمبود گلبول‌های سفید خون، خستگی، حالت تهوع، یبوست، اسهال، کم‌اشتهایی، کاهش یا افزایش غیرعادی وزن، افسردگی، بی‌خوابی، ریزش مو، زخم دهانی، مشکلات ناخن، چشم‌درد، مشکلات قلبی، مشکل در دفع ادرار، تورم بازوها و پاها، تغییرات پوستی، مشکلات تنفسی، سردرد و علائم یائسگی نظیر گُرگرفتگی. البته برخی افراد مبتلا به سرطان سینه متاستاتیک ممکن است عوارض چندانی نداشته باشند.

نتیجه‌گیری

سرطان سینه پس از سرطان ریه، دومین علت مرگ و میر ناشی از سرطان در زنان است. آگاهی از علائم، مراقبت‌ها و چگونگی تشخیص سرطان سینه در اقدام به‌موقع جهت کاستن از عوارض درمانی آن بسیار مؤثر است. توجه به توصیه‌های پزشکی در خصوص پیشگیری از سرطان سینه به‌ویژه پس از 40 سالگی باعث می‌شود تا امید به زندگی در زنان افزایش یافته و درمان‌های اثربخش‌تری تجویز شود.

نکته مهم در رابطه با این بیماری این است که بانوان از خود درمانی و استفاده از روش‌های درمانی غیر علمی پرهیز کنند.‌

رسانه‌ها از طریق ارائه آموزش‌های علمی در ایجاد فرهنگ مناسب برای پیشگیری و درمان سرطان سینه نقش بسزایی دارند. ضمن این‌که نقش نهادهای حمایتی نظیر خیریه‌ها در حمایت از زنان مبتلا به سرطان سینه در سراسر جهان بسیار ارزشمند است.

منابع:

clevelandclinic.org