درمان سرطان تیروئید

سلول‌های غده تیروئید نیز مانند بافت‌ها و ارگان‌های دیگر بدن ممکن است سرطانی شوند. در واقع، سرطان تیروئید به‌معنای رشد سلول‌های بدخیم در بافت غده‌ی تیروئید است. رشد توده در غده‌ی تیروئید یک پدیده‌ی شایع است و اغلب این توده‌ها بدخیم یا سرطانی نیستند. با این وجود، در صورت تشخیص وجود تومور یا هرگونه عملکرد غیر طبیعی تیروئید، پیگیری روند‌های درمان و مصرف داروهای تجویزشده توصیه می‌شود. زیرا اختلال در عملکرد غده‌ی تیروئید موجب بروز اختلالات گسترده در مکانیسم دیگر ارگان‌های بدن خواهد شد. در این مطلب به بررسی انواع توده‌ها و سرطان غده‌ی تیروئید، علائم و روش‌های تشخیص و شیوه‌های متعدد درمان آن می‌پردازیم.

غده‌ی تیروئید یک غده‌ی پروانه‌ای شکل است که در قسمت جلویی گردن انسان قرار گرفته است. این غده از دو بخش تشکیل ‌شده است که توسط یک پل کوچک به‌نام ایسموس بهم متصل می‌شوند. اگر اندازه‌ی غده‌ی تیروئید طبیعی باشد، امکان لمس‌کردن آن با دست وجود ندارد.

غده‌ی تیروئید انواع مختلفی از هورمون‌ها را ترشح و تولید می‌کند که در مجموع هورمون‌های تیروئید نامیده می‌شوند. هورمون اصلی ترشح‌شده تیروکسین است که به ۴T نیز معروف است. هورمون‌های تیروئید در سراسر بدن فعالیت می‌کنند و بر مکانیسم‌هایی همچون متابولیسم، رشد و نمو و دمای بدن تأثیر می‌گذارند.

انواع سرطان تیروئید: توده‌های خوش‌خیم و بدخیم

توده‌های تیروئیدی بافت‌هایی هستند که در صورت رشد غیر طبیعی سلول‌های تیروئید ایجاد می‌شوند. حدود نیمی از افراد پس از عبور از سن ۶۰ سالگی دچار توده تیروئید می‌شوند. اکثر قریب به‌اتفاق این توده‌ها خوش‌خیم و غیر سرطانی هستند.

ممکن است توده‌های خوش‌خیم تیروئیدی به معاینات فعال و متداوم نیاز داشته باشند. زیرا باید از عدم ادامه‌ی رشد آن‌ها اطمینان حاصل کرد. پزشک معالج باید اطمینان حاصل کند که توده خوش‌خیم در غده‌ی تیروئید بر روی بافت‌های مجاور از جمله‌ مری فشار نخواهد آورد.

توده‌های خوش‌خیم تیروئیدی دارای انواع مختلفی هستند:

کیست غده‌ی تیروئید معمولاً در نتیجه‌ی تورم یا آسیب رخ می‌دهد. گاهی نیز همزمان با توده‌های خوش‌خیم یا سرطانی، کیست‌های تیروئید به‌وجود می‌آیند. متخصصان غدد برای انجام آزمایشات تشخیصی، تخلیه و یا نمونه‌برداری از کیست را توصیه می‌کنند. برخی از کیست‌های تیروئید به نظارت طولانی‌مدت نیاز دارند تا از رشد غیر طبیعی و وارد نیاوردن فشار بر دیگر ارگان‌ها اطمینان حاصل شود.

۵ الی ۱۰ درصد توده‌های تیروئید، بدخیم یا سرطانی هستند که موجب بروز سرطان تیروئید خواهند شد. توده‌های بدخیم ممکن است با هیچ‌گونه علائمی همراه نباشند. به‌ندرت پیش می‌آید که توده‌های بدخیم همراه با رشد و افزایش سایز موجب ایجاد ورم و درد در ناحیه‌ی گردن، مشکلات بلع، تنفس بریده و کوتاه یا تغییراتی در صدای افراد شوند.

سرطان تیروئید نیز انواع مختلفی دارد. بسیاری از توده‌های بدخیم تیروئید با درمان برطرف می‌شوند. با این حال ممکن است برخی از آن‌ها تهاجمی‌تر باشند و مقاومت بیش‌تری نسبت به فرایند درمان از خود نشان دهند.

سرطان تیروئید متمایز

این نوع سرطان تیروئید از سلول‌های فولیکولی ایجاد می‌شود. کار این سلول‌ها در اصل اتصال مولکول‌های ید به پروتئین و تولید هورمون‌‌های تیروئیدی است. دو نوع سرطان متمایز تیروئید وجود دارد: سرطان پاپیلاری و سرطان فولیکولار.

در واقع، ۸۰ درصد نمونه‌های سرطان تیروئید را سرطان پاپیلاری در بر می‌گیرد. این نوع سرطان بسیار آهسته گسترش می‌یابد و اغلب به غدد لنفاوی مجاور سرایت می‌کند. غدد لنفاوی در واقع بخش مهمی از سیستم ایمنی هستند که به مبارزه با عفونت در بدن کمک می‌کنند.

تشخیص زودرس، نقش مؤثری در درمان این نوع سرطان تیروئید دارد. زنان بیش‌تر از مردان به سرطان پاپیلاری مبتلا می‌‌شوند و این ابتلا در هر سنی ممکن است رخ دهد.

چیزی حدود ۱۰ الی ۱۵ درصد نمونه‌های سرطان تیروئید از نوع سرطان فولیکولار هستند. بروز این نوع از سرطان تیروئید، به‌طور معمول، در میان افراد ۴۰ تا ۶۰ ساله مشاهده می‌شود، اما امکان ابتلا به آن در هر سن دیگری نیز وجود دارد.

این نوع سرطان تیروئید معمولاً به غدد لنفی سرایت نمی‌کند. اگرچه می‌تواند به ارگان‌های دیگر، همچون ریه‌ها و استخوان‌ها سرایت کند. اگر سرطان فولیکولار در مراحل اولیه‌ی ابتلا تشخیص داده شود، می‌توان آن را به‌شیوه‌ای مؤثر درمان کرد. یک نوع فرعی از سرطان فولیکولار که انکوسیتیک نام دارد، می‌تواند تهاجمی شود و به مناطق دورتر بدن از جمله‌ استخوان‌ها و سایر ارگان‌ها گسترش یابد.

سرطان مدولاری تیروئید

سرطان مدولاری تیروئید نوعی از سرطان تیروئید است که در سلول‌های پارافولیکولار، که سلول‌های C نیز نامیده می‌شوند، رخ می‌دهد. در واقع، این سلول‌ها نوعی هورمون به نام کلسی‌تونین تولید و ترشح می‌کنند که به حفظ منابع کلسیم بدن کمک می‌کند. سرطان مدولاری تیروئید گاهی قبل از اینکه تشخیص داده شود، به غدد لنفی، شش‌ها و کبد سرایت می‌کند.

این موضوع باعث می‌شود درمان این نوع سرطان تیروئید نسبت به دیگر انواع آن دشوارتر باشد. ۵ درصد از نمونه‌های ابتلا به سرطان تیروئید از نوع سرطان مدولاری تیروئید هستند. سرطان مدولاری تیروئید ممکن است خود به‌خود، بدون هیچ علت مشخص و یا به‌عنوان بخشی از سندروم‌های ژنتیکی رخ دهد.

غربالگری سندرم‌های ژنتیکی در پیش‌گیری از ابتلا به این نوع سرطان می‌تواند مؤثر باشد.

سرطان آناپلاستیک

این نوع از سرطان گونه‌ای بسیار نادر و تهاجمی از سرطان‌های تیروئید است که به‌سرعت به ارگان‌های مجاور، مانند نای و مری تهاجم می‌کند. همچنین، این نوع سرطان تیروئید می‌تواند به ریه‌ها، استخوان‌ها و مغز نیز سرایت کند.

این نوع سرطان گاهی خود به‌خود اتفاق می‌افتد، اما شیوع آن بیش‌تر در میان افرادی مشاهده می‌شود که به‌مدت طولانی درگیر سرطان تیروئید بوده‌اند. در چنین افرادی سلول‌های بدخیم به ارگان‌های مجاور، جریان خون، غدد لنفاوی و ارگان‌های دور تهاجم می‌کنند.

سرطان تیروئید آناپلاستیک حدود ۲ درصد تمام نمونه‌های سرطان تیروئید را شامل می‌شود. این نوع سرطان غالباً در افراد زیر ۶۵ سال رخ می‌دهد. مانند انواع دیگر سرطان تیروئید، سرطان آناپلاستیک نیز در سلول‌های فولیکولار گسترش می‌یابد، اما این نوع از سرطان تیروئید بسیار تهاجمی‌تر است.

سرطان از نوع لنفوم تیروئید

حدود ۲ درصد از سرطان‌های تیروئید از نوع لنفوم تیروئید هستند. لنفوم تیروئید اغلب در افرادی که دچار تیروئیدیت هاشیموتو هستند رخ می‌دهد، اما با این حال از انواع نادر سرطان تیروئید به‌شمار می‌آید. تیروئیدیت هاشیموتو بیماری بسیار شایع در بین بانوان آسیایی است و نوعی بیماری خود ایمنی تیروئید محسوب می‌شود. در لنفوم تیروئید، علائمی مانند تورم و درد در گردن، اغلب سریع‌تر از انواع دیگر سرطان تیروئید ظاهر می‌شوند. زیرا تومور‌های تیروئید در این نوع سرطان بسیار سریع رشد می‌کنند.

این نوع سرطان معمولاً از نوع لنفوم غیر هوچکین است. به این معنی که از لنفوسیت‌ها، گلبول‌های سفید خون که با عفونت مبارزه می‌کنند و در تیروئید یافت می‌شوند، ناشی می‌شود. لنفوم تیروئید معمولاً مانند سایر لنفوم‌ها با پرتودرمانی قابل درمان است.

روش‌های تشخیص سرطان تیروئید و مراحل آن

روش‌های تشخیصی که غده‌ی تیروئید، ناحیه‌ی گردن و خون را بررسی می‌کنند، در تشخیص سرطان تیروئید به‌کار گرفته می‌شوند. برخی از مراحل و آزمایشاتی که ممکن است برای تشخیص سرطان در این غده‌ی مهم انجام شوند در زیر شرح داده شده‌اند:

معاینات جسمی و بررسی سوابق سلامت بیمار: معاینه‌ی فیزیکی برای بررسی نشانه‌های کلی سلامت فرد انجام خواهد شد. این معاینات شامل بررسی هرگونه برجستگی یا گره در ناحیه‌ی گردن، حنجره‌، غدد لنفاوی بیمار و هرگونه علائم غیر طبیعی خواهد بود. همچنین لازم است سوابق فرد در برخورد با اشعه یونیزان مورد بررسی قرار گیرد.

لارنگوسکوپی: فرایندی است که طی آن پزشک قادر به دیدن حنجره‌ی بیمار توسط یک آینه و یا لارنگوسکوپ خواهد بود. تومورهای تیروئید ممکن است بر تارهای صوتی فشار وارد کنند. از این رو، لارنگوسکوپی برای بررسی حرکت طبیعی تارهای صوتی انجام می‌شود. در سرطان‌ های تیروئید ممکن است عصب راجعه حنجره درگیر شود و تارهای صوتی را تحت تاثیر قرار دهد که با لارنگوسکوپ وضعیت تارهای صوتی را بررسی می‌کنیم.

بررسی‌ هورمون‌های خونی: در این بررسی، سطح هورمون TSH چک می‌شود. TSH نوعی هورمون است که توسط غده‌ی هیپوفیز در مغز تولید می‌شود و سرعت رشد سلول‌های فولیکولی تیروئید را کنترل می‌کند. همچنین، در برخی موارد خون از نظر سطح بالای هورمون کلسی‌تونین و آنتی‌بادی‌های ضد تیروئید بررسی شود.

مطالعات شیمیایی خون: به فرایندی گفته می‌شود که طی آن نمونه‌ی گرفته‌شده‌ی خون برای اندازه‌گیری میزان مواد شیمیایی، همچون کلسیم، که توسط ارگان‌ها و بافت‌های مختلف در بدن آزاد شده‌اند بررسی می‌شود. میزان غیر طبیعی این مواد شیمیایی در خون ممکن است حاکی از وجود بیماری در ارگان مورد نظر باشد.

سونوگرافی: طی یک سونوگرافی، امواج فراصوت به‌سمت بافت‌ها یا ارگان‌های موجود در ناحیه‌ی گردن فرستاده می‌شوند و بازخورد ایجاد می‌کنند. این بازخوردها به شکل یک عکس از بافت‌های بدن، به نام سونوگرام ذخیره می‌شوند. حتی می‌توان تصویر را برای مشاهدات ثانویه چاپ کرد.

در سونوگرافی اندازه‌ی واقعی تومورهای تیروئید مشخص می‌شود. همچنین جامد و یا حاوی مایع بودن کیست‌های تیروئید با سونوگرافی قابل تشخیص است. در برخی موارد سونوگرافی، با هدف هدایت نمونه‌برداری آسپیراسیون سوزنی انجام می‌شود.

سی‌تی اسکن: فرایندی است که طی آن عکس‌هایی با جزئیات و دقت بالا از ارگان‌های داخلی بدن، در نواحی‌ای همچون گردن از زوایای مختلف تهیه می‌شود. ممکن است برای بالابردن وضوع بافت یا ارگان در حال عکس‌برداری، یک ماده‌ی حاجب به بیمار تزریق شده و یا توسط او بلعیده شود.

نمونه‌برداری آسپیراسیون سوزنی: طی این فرایند، قسمتی از بافت تیروئید با استفاده از یک سوزن نازک برداشته می‌شود. سوزن از طریق پوست وارد تیروئید می‌شود. نمونه‌های گرفته‌شده توسط یک پاتولوژیست زیر میکروسکوپ بررسی می‌شود. به این ترتیب، اگر سلول‌های سرطانی در نمونه‌ی گرفته‌شده موجود باشد مشاهده می‌شوند.

از آنجایی که تشخیص سرطان تیروئید کار دشواری است، بیمار باید درخواست کند که نمونه‌ی گرفته شده توسط پاتولوژیستی که در تشخیص سرطان‌های تیروئید مجرب باشد.

نمونه‌برداری از طریق جراحی: طی عمل جراحی، توده‌های تیروئید، و گاهاً یک بخش از تیروئید به‌طور کامل خارج می‌شود، تا پاتولوژیست بتواند نمونه‌ای از بافت تیروئید را زیر میکروسکوپ بررسی کند.

درمان‌های مختلف سرطان تیروئید

عوامل به‌خصوصی وجود دارند که بر پیش‌آگهی (احتمال بهبودی) و گزینه‌های درمانی تأثیر می‌گذارد. گزینه‌های درمان به موارد زیر بستگی دارند:

• سن بیمار هنگام تشخیص بیماری
• نوع سرطان تیروئید
• مرحله‌ای از سرطان که بیمار به آن دچار است
• امکان برداشتن تیروئید دچار سرطان
• آیا بیمار دارای نئوپلازی متعدد غدد درون‌ریز یا سندرم MEN یا خیر
• وضعیت عمومی سلامت بیمار
• اینکه سرطان تیروئید برای اولین بار تشخیص داده‌شده است، یا عود مجدد داشته است.

با بررسی موارد ذکرشده، درباره‌ی روش درمان سرطان تیروئید تصمیم‌گیری خواهد شد. گزینه‌های درمانی مختلفی برای درمان تورمورها و سرطان تیروئید وجود دارد که در زیر به آن‌ها اشاره شده‌است:

پنج روش درمان استاندارد در درمان سرطان تیروئید به‌کار گرفته می‌شود:

1. جراحی
2. پرتودرمانی که شامل ید درمانی با استفاده از اشعه یونیزان است
3. شیمی‌درمانی
4. درمان توسط هورمون‌های تیروئید
5. درمان انتظاری

برخی از شیوه‌های درمانی موجود استاندارد هستند و در حال حاضر برای درمان سرطان تیروئید به‌کار گرفته می‌شوند. برخی دیگر از شیوه‌های درمانی در آزمایشگاه‌های بالینی در حال بررسی هستند. هنگامی که مشخص شود یکی از درمان‌های در حال بررسی از شیوه‌های درمانی موجود بهتر است، درمان جدید جایگزین شیوه‌های درمانی قبلی خواهد شد.

درمان سرطان تیروئید به‌شیوه‌ی جراحی، مزایا و معایب جراحی

معمول‌ترین شیوه‌ی درمان سرطان تیروئید جراحی‌ست. برای جراحی تیروئید فرایندهای مختلفی وجود دارد یکی از آن‌ها برای درمان استفاده می‌‌شود. این فرایندها به شرح زیر هستند:

• لوبکتومی: برداشتن کامل یک لوب تیروپید که دارای توده بزرگ است.
• تیروئیدکتومی تقریباً کامل: در این روش، تقریباً تمامی غده‌ی تیروئید به‌جز یک قسمت بسیار کوچک برداشته می‌شود. همچنین غدد لنفاوی نیز در این روش برای بررسی‌های آزمایشگاهی خارج می‌شوند.
• تیروئیدکتومی کامل: در این روش غده‌ی تیروئید تماماً برداشته خواهد شد.

ریسک‌ها و خطرات جراحی غده‌ی تیروئید

هنگامی که عمل جراحی شما توسط یک جراح تیروئید مجرب انجام شود، احتمال بروز عوارض جانبی کم‌تر خواهد بود. بیمارانی که جراحی تیروئید انجام می‌دهند، اغلب پس از یک روز قادر به ترک بیمارستان خواهند بود. با این وجود برخی از عوارض احتمالی این جراحی در زیر عنوان شده است:

• گرفتگی صدا، از دست‌دادن موقتی یا دائمی صدا. این عارضه زمانی رخ خواهد داد که حنجره یا نای توسط لوله‌ی تنفسی که در حین عمل جراحی استفاده می‌شود، تحریک شده باشد. همچنین، آسیب‌دیدن اعصاب حنجره یا تارهای صوتی طی عمل جراحی نیز می‌تواند باعث بروز این عارضه شود. برای پیش‌گیری از بروز چنین مشکلی، بهتر است پزشک قبل از شروع فرایند عمل جراحی تارهای صوتی شما را معاینه کند تا مطمئن شود دارای تحرکات طبیعی هستند.
• آسیب‌دیدن غدد پاراتیروئید (غدد کوچکی که در داخل غده تیروئید قرار گرفته‌اند و مسئولیت تنظیم سطح کلسیم در خون را بر عهده دارند). این عارضه پایین آمدن سطح کلسیم خون، اسپاسم عضلات بدن، و احساس بی‌حسی و سوزن‌سوزن شدن در نقاط مختلف بدن را به‌دنبال دارد.
• خونریزی بیش‌ از حد یا تشکیل لخته‌ی خونی بزرگ در گردن (که هماتوم نامیده‌ می‌شود)
• عفونت

درمان با استفاده از هورمون‌های غده‌ی تیروئید

هنگامی که غده تیروئید به جهت درمان سرطان به طور کامل برداشته شده‌است، ترشح هورمون‌هایی که توسط این غده تولید می‌شدند، متوقف می‌شود لذا نیازمند جایگزینی هورمون‌هایی است که توسط غده تیروئید تولید می‌شوند. از این رو استفاده از دارو‌هایی خوراکی که کمبود این هورمون‌ها را جبران کند در دستور کار قرار می‌گیرد.

استقاده از این داروها هم به جبران هورمون‌ها حذف شده کمک می‌کند و هم به کنترل سطح هورمون TSH و کاهش ترشح آن کمک می‌کند. هورمون TSH بالا می‌تواند باعث عود سرطان تیروئید و رشد سلول‌های سرطانی شود.

شیمی‌درمانی

شیمی‌درمانی یک روش برای درمان سرطان است که از داروهای شیمیایی برای جلوگیری از رشد سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود. این جلوگیری ممکن است با کشتن سلول‌ها و یا جلوگیری از تقسیم سلولی میسر شود. هنگامی که داروهای شیمیایی از طریق دهانی مصرف می‌شوند و یا به عضله‌ها یک رگ تزریق می‌شوند، داروها وارد جریان خون می‌شوند و می‌توانند به سلول‌های سرطانی در سراسر بدن برسند (شیمی‌درمانی سیستماتیک). هنگامی که داروهای شیمیایی مستقیماً به مایع نخاعی یا یک ارگان یا حفره در بدن، مانند شکم تزریق می‌شوند، داروها عمدتاً بر سلول‌های سرطانی در آن مناطق تأثیر می‌گذارد (شیمی‌درمانی منطقه‌ای)

پرتودرمانی، شامل یددرمانی با استفاده از پرتو

پرتودرمانی یک روش برای درمان سرطان است که از اشعه‌ی ایکس با انرژی بالا یا انواع دیگر اشعه برای از بین‌بردن سلول‌های سرطانی یا جلوگیری از رشد آن‌ها استفاده می‌شود. دو نوع پرتودرمانی وجود دارد:

پرتودرمانی خارجی: در این روش از دستگاهی در خارج از بدن برای ارسال تابش به ناحیه‌ی مبتلا به سرطان استفاده می‌شود. گاهی اوقات تابش مستقیماً به تومور، حین یک عمل جراحی تابانده می‌شود. به این روش پرتودرمانی حین عمل جراحی گفته می‌شود.

پرتودرمانی داخلی: پرتودرمانی داخلی از یک ماده‌ی رادیواکتیو استفاده می‌کند که در سوزن، دانه‌ها، سیم‌ها یا کاتترهایی که مستقیماً در داخل یا نزدیک بافت سرطانی قرار می‌گیرند، محبوس شده است.

پرتودرمانی ممکن است پس از جراحی برای از بین‌بردن سلول‌های سرطانی تیروئید که برداشته نشده‌اند انجام شود. سرطان‌های تیروئید فولیکولی و پاپیلاری گاهی با یددرمانی توسط اشعه‌ی رادیواکتیو (RAI) درمان می‌شوند. این روش از طریق دهان انجام می‌شود. ید موجود در بافت‌های باقی‌مانده‌ی تیروئید، از جمله سلول‌های سرطانی تیروئید که به نقاط دیگر بدن سرایت کرده‌اند جمع‌آوری می‌شود.

از آنجا که فقط بافت تیروئید ید را جذب می‌کند، RAI بافت تیروئید و سلول‌های سرطانی را بدون آسیب‌رساندن به بافت‌های دیگر از بین می‌برد. قبل از تجویز دوز کامل RAI، یک دوز آزمایش کوچک انجام می‌شود تا مشخص شود آیا تومور ید را جذب خواهد کرد یا نه. نحوه‌ی انجام پرتودرمانی بستگی به نوع و مرحله‌ی سرطان تحت درمان دارد.

عود مجدد سرطان تیروئید و درمان آن

امکان عود مجدد سرطان تیروئید در بستر تیروئید برداشته شده و یا دیگر ارگان‌ها مانند استخوان‌ها ریه کبد و مغز وجود دارد و یا ممکن است عود مجدد سرطان تیروئید در غدد لنفاوی گردنی دیده بشود که هر کدام از این موارد درمان‌های خاص خود را دارد.

توصیه جدی به بیماران این است که پس از عمل جراحی و دریافت درمان‌های لازم به صورت منظم به پزشک خود مراجعه کنند. در این مراجعات پزشک فوق تخصص غدد و متابولیسم بررسی‌های لازم را برای احتمال رخداد عود مجدد انجام خواهد داد. با انجام بررسی‌‌های لازم و عود مجدد، پزشک جراح یا فوق تخصص غدد و متابولیسم نسبت به انجام درمان لازم اقدام خواهند کرد.

منابع: